ISOS logo
en

MS 1315

MS 1315

'LEABHAR RIOCAIRD UÍ CHALLANNÁIN'

MEDICINE; VERSE; LATIN GRAMMAR

15th cent. Vellum. 28 × 20 cms. Pp. 232, paginated in pencil, 1–231, skipping 114 (with 115 cancelled later and replaced by 114; 122 and 126 also cancelled and replaced by 121 and 125 respectively, so that 121 and 125 each now appear twice). No scribal signature (signature of main scribe erased, p. 121bz).

P.

1a. [Arnaldus de Villanova, Speculum introductionum medicinalium ch. 12: excerpt.] Beg. (text of inner column abraded) (Habitudi)nes corpurum a com(plexione) eficiunt [sic] aedhon is (on coimp)lex donither aibid(na corp) doreir Arnallduis. Ends ⁊ gairid Arnalldus mortificata extenuacio di .i. tanacht marbthach ‘F(...)’ (p. 1b45). Text of p. 1a1–38 and 38–b45 here corresponds to BL MS Arundel 333, ff. 71r17–v7 and 71vz–72rz, respectively [= Arnaldi de Villa Noua medici acutissimi opera nuperrime reuisa (Lyons 1532), f. 4va1–20 and 41–w, respectively].

1b46. Definition of qualitas. (a) Calitas est quod manet inpaso post actum transmutacionis asedh is cail and in ni maires andsa fulung tareis gnima an claechlaigti.

1bx. [Taddeo Alderotti, Commentary on Isagoge of Johannitius, chs 4 (‘De commixtionibus’) and 49 (‘De speciebus signorum a tempore sumptis’): excerpts.] Beg. (a) Singnum est quod ofert se sensui aedhon isedh iscomartha and inni; remainder of text lost due to paring of upper margin. Corresponds to NLI MS G 453, f. 8r9–8 [= Thaddeus Florentinus, Expositio in subtilissimum Isagogarum Joannitii libellum (Venice 1527) ch. 49, f. 396ra56]. (b) Tuic cufuiled se cuing(ill iar)tur (cum) / naneithedh dopeith socumaisg (p. 1c1). Ends (...)maighter(...) (p. 1c39); text of p. 1c25–39 largely illegible. Corresponds to Thaddeus Florentinus, ch. 4, f. 346rb22–40. (c) Complexio (equalis quo ad pundus est in quo sunt quandit)ates contraria / rum qualitatum (nec superantes nec) / superate aedhon isedh is co(implex) cu / druma doreir medhaighti and (p. 1c40). Ends gan / tighernus gan clai (p. 1c46); partly illegible. Corresponds to NLI MS G 8, p. 106.1–4 [= Thaddeus Florentinus, ch. 4, f. 346va37–8]. (d) Complexio equalis (a)d pundus (est omniu)m (p)arsium suarum suarum extre(mi)tatu(m quatuor) / elementorum (quanditatem ⁊ qualitatem equaliter) / continens .i. ised is coimplex qudrum(a doreir medaigte and) (p. 1c47). Ends ⁊ na cethar (ndul go cudruma and) (p. 1cz); partly illegible. Corresponds to NLI G 8, p. 106.5–7 [= Thaddeus Florentinus, ch. 4, f. 346va39–41].

1 (lower margin). Two verses in Latin on the zodiac. Beg. Est Aries minuendi bona. Ends Cancer Sgorbio Uirgo m(ale sun)t Pis(...).

2a. [Commentary of Tadhg Ó Cuinn (fl. 1400–1415) on Colliget of Averroes: excerpts (mostly chapter-incipits).] Acephalous due to marginal paring. (a) Beg. [Sgotomia et uertigo et obte]nebracio ⁊ cetera .i. adeir Auicenna gurub inand natri neithe so. Ends .i. cuirp dubha amail cuile no miltóga do cid (p. 2a11). Corresponds to MS 1436, p. 258b8–19. (b) Litargia est pacio pupis cerebri obliuionem inducens .i. issed islitargia and esláinte nahincinde cuil maillere dermad namenman (p. 2a12–15). Corresponds to 1436, p. 259b20–24. (c) Beg. Apoplexia tres sunt spesies .i. atait .3. gneithe ar apoplexia (p. 2a16). Ends isin nincind an tan sin (p. 2a21). Corresponds to 1436, p. 260bx–261a5. (d) Parilis est <opi>lacio neruorum sensibilium (⁊ mo)tiuorum .i. isead isparilis and (d)unad na feithe rathaigtheac ⁊ mothaigtheac (p. 2a22–5). Corresponds to 1436, p. 261b17–21. (e) Beg. Spasmus est (contrac)c(i)o neruorum uolun(tarium motum impedens .i.) ised is (p)arilis [sic] and (p. 2a26). Ends (an cumscugad t)oilemail (p. 2a29); partly illegible. Corresponds to 1436, p. 264a16–21. (f) Beg. Epelencia est (hu)meditas cur(r) / ens uentriculos serebrum implens .i. isead is epilenncia and (p. 2a30). Ends oibrigthi na brigi ainmidhi (p. 2a35). Corresponds to 1436, p. 265b17–23. (g) Remo non mouetur nisci peruiam disoluciones aut comprehinciones .i. nigluaistear anrema acht odiscaileadh no ocumgugad (p. 2a35–9). Corresponds to 1436, p. 267a23–5. (h) Beg. Obtolmia est cum alba oculorum in rubidenem sunt mutata .i. isead is obtolmia and (p. 2a39). Ends (⁊ bidh) mela orr(a) (p. 2a43). Corresponds to 1436, p. 268.16–17. (i) Ingopis est egritudo insompno corpuris .i. isead isingopis and ni eigin cuires tromdacht arin corp inacodlad (p. 2a44–6). Corresponds to 1436, p. 268.16–17. (j) Beg. Uua quedam linga existens in guture .i. isead is uua and (p. 2a47). Breaks off sgornaigh ⁊ uair and dun (p. 2az). Corresponds to 1436, p. 272.28–9. (k) Acephalous due to marginal paring. Beg. here [Squinancia est apostema gu]turis acutum .i. isead isquinancia and (p. 2b1). Ends donithear aneaslainti so (p. 2b5). Corresponds to 1436, p. 273.22–3. (l) Beg. Tuisis est uniuersaliter fit aboimne pectoris .i. isead is cosachtac and (p. 2b5). Ends don sgaman ⁊ don ucht [MS ⁊ donucht don sgaman with correct order of text indicated by suprascript letters ‘a’ and ‘b’] (p. 2b11). Corresponds to 1436, p. 274.19–21. (m) Asma est dificultas hanelitus capiendo aerem .i. isead is asma and docamal na hanala dotarraing quigi ⁊ uadha (p. 2b12–15). Corresponds to 1436, p. 275.8–9. (n) Beg. Perplemonia est apostema quod fit sirca pulmonem .i. isead isperplemonia and (p. 2b16). Ends ball coilearda focuasac poiremail (p. 2b21). Corresponds to 1436, p. 276.y–z. (o) Ptisis est consumcio humiditatis corpuris .i. isead istisis and cnaí flichideachta ancuirp (p. 2b21–23). Corresponds to 1436, p. 277.20–19. Items (p)–(t) mostly illegible. (p) Beg. (Tremor cordis est) cardiaca (pacio .i. is inann) tremor (cordis ⁊ cardiaca pacio). (p. 2b23). Ends (timcilligeas an craidi) (p. 2b29). Corresponds to 1436, p. 278.y–279.1. (q) Beg. (Col)erica pacio est egritudo (stom)aci uel inte(testinorum a colera) furiosa (.i. isead is colerica pacio) and (p. 2b30). Ending illegible, p. 2b37. Corresponds to 1436, p. 279.28–30. (r) Beg. (Dolor) epat(is p)o(test) sumi (dup)lisit(er) .i. (fet)ur tind(eas na) nae dorad odamodaibh (p. 2b38). Ending illegible, p. 2b46 (?). Corresponds to 1436, p. 281.13–16. (s) Beg. (I)dropis (est) eg(retudo)o mat(er)ialis .i. isead is id(ro)pis and (p. 2b46). Ending illegible, p. 2by (?). (t) Beg. Spl(...) (p. 2bz). Breaks off with end of column. Illegible, but evidently corresponds to 1436, p. 283.14. (u) Acephalous due to marginal paring. [Calor minus in frigido gro]so non facele exdingitur (.i. an teas) romor isin tsuibideacht fuair ni hurusa (a bathad) (p. 2c1–2). Corresponds to 1436, p. 284.2–3. (v) Beg. Coilica ⁊ iliaca passiones in medicaminibus conueniunt ⁊cetera .i. na (heaslainti) so renabar coilica ⁊ ilica as inann leigeas (doib) (p. 2c3). Ends ⁊ in tucht (p. 2c24). Text of p. 2c3–12 and 13–24 here corresponds to 1436, pp. 284.18–23 and 284.32–285.2, respectively. (w) Beg. Triplex est genus emoroid(arum .i.) atait .3. gneithe arin easlainti so renabar emoroides (p. 2c25). Ends noc bis maillere teilg(ean) fola (p. 2c38). Corresponds to 1436, p. 287.32–288.1. (x) Beg. Artetica est pacio membror(um iuncturarum) .i. isead is artetica and easlainti (diles na nalt) (p. 2c38). Ends a mbel na nalt (p. 2c41). Corresponds to 1436, p. 291.4–6. (y) Beg. Uariole ⁊ morbilli sunt de genere infecionem .i. an bolgac (⁊ an bruitineac is do gneitib na lubra iat) (p. 2c41); largely illegible and ends illegible, p. 2cx. Corresponds to 1436, p. 292.19–22. Remainder of column illegible.

3a. [On the three principles of nature, primary matter, form and privation. Excerpt from treatise beg. Bith a fhis agad curob iad so tri tosaighe na naduire .i. materia ⁊ forma ⁊ priuasio, NLI G 8, p. 132.1.] Beg. (For)ma est lumen purum infusum materie prime manifestans eius ecenciam aedhon isead isfoirm and solus glan arnadortadh and sa cedadh / adhbur foillsigeas aeise. Ends masead nini é / masead nít / osach / (p. 3a43) (with lines tapering gradually, at line-ends only, from l. 33 onwards, reducing eventually to a single word in l. 43). Corresponds to NLI G 8, p. 133.3–20. Cited in Shaw 152 § 14.

3ai. (in space created by tapering of text of p. 3a33–43 (see previous entry) and in space below p. 3, cols a–d.) On three causes of sighing; nosological classification of dropsy into three types; causes of three types of dropsy; four causes of flux; four causes of constipation. Items diagrammatically arranged with lines linking each rubric to a sub-rubric and/or relevant text. (a) ‘Donitear osnadac’. Beg. O loscad in craidhe. Ends O smuaintiugh (p. 3a42). (b) ‘Ydroipis’. Beg. Oiffigeach. Ends Coitchind (p. 3ai). (c) ‘(Ydro)pis’ (with bracketed letters obscured by binding) – ‘Chomcosmail’. Beg. Cruthaigthear hi a cosmaileas gachacoimplexa tigearnaigeas annsacorp (p. 3.48). Ends ‘Coitcind’. Anuair gallraigthear nabaill slana noch bis a chomfoccus di uaithe amail atait ... ⁊ ailt an droma (p. 3.51). (d) ‘(...) an flux’. Beg. Flichideacht nadurdha naninde docnai ⁊ dodisgailead (p. 3a52). Ends Calmugad nabrige indarbtaigthe ⁊ anfainne na brige fostaigthe (p. 3.55). (e) ‘Constipacion’. Beg. Tirmacht nadurdha nanindedh (p. 3.52). Ends Calmugad nabrige fost<aigthe> (p. 3.55).

3b. [Taddeo Alderotti, Commentary on Isagoge of Johannitius, chs [1] and 2 (‘De rebus naturalibus’): definitions.] (a) Beg. Medicina est scientia qua humani corporis disposisiones congnoscuntur ex parte qua sanuntur ... .i. isead isleighes and fis onaithintear suighidhti ind cuirp daena. Ends ind tslainte teit uadh (p. 3b16). Corresponds to BL Ar. 333, f. 40r8–12 [= Thaddeus Florentinus, Expositio in subtilissimum Isagogarum Joannitii libellum (Venice 1527) ch. [1], f. 343rb10–12]. (b) Intellectus est persepcio principiorum quorum non est racio aedhon iseadh istuicsin and gaphail natosaighi agnach phiresun (p. 3b17–23). Corresponds to Ar. 333, f. 40r13–12 [= Thaddeus Florentinus, ch. [1], f. 343rb17–18]. (c) Scientia est habitus demonstratius ex premesis .i. isead isfis and aibic doni derbad (3b24–6). Corresponds to Ar. 333, f. 40r14–15 (from which it appears that Irish text here is incomplete) [= Thaddeus Florentinus, ch. [1], f. 343rb18]. (d) Beg. Prudencia est habitus consilatius sirca bona ⁊ mala humana aedhon asedh isglicus and (p. 3b27). Ends ⁊ anuilc daena (p. 3b33). Corresponds to Ar. 333, f. 40r16–17 [= Thaddeus Florentinus, ch. [1], f. 343rb20–21]. (e) Beg. Pratica est scientia operatiua que docet modum ⁊ calitatum operacionis aedhon issed ispraitic and (p. 3b34). Ends modh ⁊ cail an oibrighthi (p. 3b40). Corresponds to Ar. 333, f. 40r24–5 [= Thaddeus Florentinus, ch. [1], f. 343rb61–2]. (f) Beg. Pratica est subiectum thehorice ... aedhon ised ispraitic and (p. 3b40). Ends doreir tuicsina na teoraic phis roimpi (p. 3c3). Corresponds to Ar. 333, f. 40rx–z [= Thaddeus Florentinus, ch. [1], f. 343rb63–4]. (g) Beg. Thehorica est certa noticia rerum solo intelectu capiendarum ... aedhon isead isteoraic and aithne deimin naneithe dogabhur ontuicsin amain (p. 3c3). Ends lendentur antoibriugad (p. 3c11). Corresponds to Ar. 333, f. 40r21–3 [= Thaddeus Florentinus, ch. [1], f. 343rb36–7]. (h) Beg. Res naturalis est inrebus animatus deterra procedentibus ... asead as ni nadurda and ni phis isnaneithib ambi anam (p. 3c12). Ends rena cumdach norena sgris (p. 3c19). Corresponds to Ar. 333, f. 40v11–17 [= Thaddeus Florentinus, ch. 2, f. 344rb15–17].

3c20. On phlebotomy. Beg. Adeir Bernard de Gordonio cofuiled .4.i cuingill iseigin dfaghbail cumnacuislinni do leigin .i. aimsear nabliadna ⁊ cudramacht anre ⁊ uaire anlae aiceanta ⁊suigiugad anaeir. Breaks off (p. 3d33) C[um aliquis u]ult fleuboto[miam elegat] aére[m clasam puram oir adeir]g <...> n con. Corresponds to Ar. 333, ff. 7r17–vz, 9r1–20 with loss of text on p. 3d1 (due to marginal paring) and p. 3d22–7, 33 (due to damage); text of p. 3d28–32 entirely lost due to damage.

3d34. [Bernard of Gordon, Lilium medicine, bk 1.23 (‘De sternutatione’) and 31 (‘De tortura’): chapter-incipits (Latin only).] (a) Beg. Sternutac[io est motus na]/ turalis. Ends nociuorum <...> (p. 3d37). Corresponds to Bernard of Gordon Lilium medicine (Venice 1521) ch. 23, f. 32ra2–4; text largely lost due to damage. (b) Tortura est morbus of[i] / cialis figuram faciei / et disposicionem mcorum / pens (p. 3d38–41). Corresponds to Lilium medicine ch. 31, f. 36rb19–21. Remainder of column blank.

3 (lower margin). Mad bagach ismibladach. 3 qq. (final quatrain largely missing due to paring of lower margin). Ed. from RIA MS 1080 (B IV 2) by Kuno Meyer, Zeitschrift für celtische Philologie 7 (1910) 298–9.

4. Collection of definitions, quaestiones and aphorisms excerpted from various sources. Text arranged in series of rectangles and triangles, numbered here, for ease of reference, [i]–[xiv].

4.[i]. Definitions of laughter, sight, taste, yawning and sneezing. (a) Is edh isgaire and subhaltaighe naseilge maillere forbailtechus anaiceanta. Corresponds to MS 1435, p. 273b34, 36–7. (b) No isedh isgaire and duscad na mbrig maillere cumachtaibh na naduire (p. 4.[i].6–9). (c) Isedh is radharc and aithniugad nabrighe indtsamlaighte ar neithibh eagsamla (p. 4.[i].9). (d) Is edh is blas ann cosmaileas no contrardacht nambrigh isin tengaid (p. 4.[i].12–14). (e) Is edh is menfadach and ailgeas na naduire dinnarbad anaeir ainmeasarda (p. 4.[i].15–z). (f) Is ed issreogh and cumscugad na hincinne agindarbad antsalcuir gofo(irm)illach. (p. 4.[ii].1–3). Corresponds to 1435, p. 273bw, y.

4.[ii].3. On coughing. Beg. Is edh is cosacht(ac) / and comscugad nabrige / indarbtaigh(te co nadurda) / isinsgam / an. Ends antoil tarin naduir mar ata fual ⁊ feradh (p. 4 [iv]i). Corresponds to MS G 11, p. 223b21–31, 33–9 [= Geraldus de Solo, Practica super nono Almansoris (Venice 1505) ch. 56 (‘De tussi’) ff. 54vbx–55ra12].

4.[iv]i. Definitions of singultus. (a) Is edh isfail and cumscugad comsuigigthe amail spasmus. (b) Beg. Is ed is fail ann (? cumscugad) nabrige indarbtaighi. Ends naneithe urcoideas di (p. 4.[iv]i). Foll. by ‘Yohandsius ade(...) / anrae(...) / tall arin coim / plex’ (p. 4 [iv.w–z]) (in reference to next item).

4.[v]. [Taddeo Alderotti, Commentary on Isagoge of Johannitius, ch. 4 (‘De commixtionibus’): quaestiones.] Beg. (a) Quntobairt (a)ninand ancoim(plex) ⁊ incumcomusc Adeirim quige sein. Ends ⁊ doreir inmoda so isinand iatt ‘mend .i. follus’ (p. 4.[vi].z). Corresponds to Thaddeus Florentinus, Expositio in subtilissimum Isagogarum Joannitii libellum (Venice 1527) ch. 4, f. 346rb48–9, 60–63. (b) Quntabairt an(e a)n coimplex isfoirm shubstaintech donball Adeirim quigi so (p. 4.[vii].1). Ends ⁊ bertur anesse he (p. 4.[viii].3). Corresponds to Thaddeus Florentinus, ch. 4, f. 346rb49, va4–9. (c) Quntabairt an tusca tic incoimplex sa ball nainfoirm tsubstainteac (p. 4.[viii].3). Ends asuibidheacht imlain anraeda (p. 4.[viii].z). Corresponds to Thaddeus Florentinus, ch. 4, f. 346rb49–50, va18–24.

4.[ix]. [Taddeo Alderotti, Commentary on Isagoge of Johannitius, chs 4 (‘De commixtionibus’) and 5 (‘De humoribus’): proverbs.] (i) Beg. Equalis ad iustciam est ... aedhon isead ismeasurdacht doreir cuibis and (p. 4 [ix].1). Ends agach ni doreir a eigint(uis fein) (p. 4.[ix].8). Corresponds to BL Ar 333, f. 41rx–z [= Thaddeus Florentinus, ch. 4, f. 347ra44–6]. (ii) Extremetat(es (?) ) elementor(um) sunt sensere aedhon atait foirimil nandul glán (p. 4 [ix].9–10). Corresponds to BL Ar. 333, f. 41v1–2 [= Thaddeus Florentinus, ch. 5, f. 348ra50–51].

4.[ix].11. [Commentary on Hippocrates Liber pronosticorum, bks 1.42, 2.23: quaestiones.] Beg. (a) Fiarfaigid Ypocraid cad dobeir gurubminca fasus nescoid isna dainibh oga na isna sendainib. Ends na na ndained arsaigh (p. 4.[x].3]). Corresponds to RIA MS 452 (23 P 10 (i) ), p. 9b23–7 (part of commentary on 1.42). (b) Et do fiarfaicadh Ypocraid cad dobeir gurubmo craes nandainedh og nana ndained arsaigh (p. 4.[x].4). Ends na craesna sendainedh (p. 4.[xi].9). Corresponds to RIA 452, p. 9b28–32 (part of commentary on 1.42). (c) Cadobeir guru fai(di) anaimser doberur don aimsir doberur don (naduir) naheaslainti dinnarbad ana doberur donleigeas (p. 4.[xi].9). Ends cathugad anaigid naheaslainti (p. 4.[xi].15). Corresponds to RIA 452, p. 17a30–34 (part of commentary on 2.23).

4.[xi].15. [Magninus Mediolanensis, Regimen na sláinte, bks 4.1–2, 5.1–2: excerpts.] (a) Beg. Bith (afis) / agut nach inosgailti ancuisle (a) / naer na plaighe. Ends gan beth (ag seideadh) / colaider (p. 4.[xiii].5 (?)). Corresponds to p. 179b24–30 of this MS [= Ó Ceithearnaigh, Regimen na sláinte iii (bk 5.1), ll. 9509–18]. (b) Beg. P(ith a fis) / agut gurub m(or) / an furtacht doni (gnathugad) / napillide noc ord(aiges Rasis) / ⁊ Auicenna (p. 4.[xiii].6). Ends ⁊ ata mo doc(hus co mor) / asdu (p. 4.[xiv]m). Corresponds to pp. 159bw–160a5 of this MS [= Ó Ceithearnaigh iii (bk 4.2), ll. 8981–92]. (c) ‘An .2.a canoin don (... ) an(...)’. Nula est egretuda que ueniat subito si(cut) / fulgor aedhon nitic aeneaslainte guhob(ann mur tic fulgur) (p. 4.[xiv]i). Corresponds to p. 157b8–9 of this MS [= Ó Ceithearnaigh iii (bk 4.1), ll. 8581–3]. (d) Beg. Mulieri autem si uis menstruam retine(re) (p. 4.[xiv]i). Ends adharc m(or) (ar)nacighibh (p. 4.[xiv]i). Corresponds to p. 183a46–8 of this MS [= Ó Ceithearnaigh iii (bk 5.2), ll. 10192–6]. Final line of p. 4.[xiv] illegible.

5a. [Commentary of Boethius on Categories of Aristotle, bks 1–2; cf. Shaw 147 § 2.] Beg. [D]ecem sunt prediacmenta .i. adeir Aristotail cufuiled .x. predicaidi and ⁊ isinann predicaid ⁊ ni uilidi tuicthear domoran doneithib eagsamla ⁊ dfrighis oceile. [Bk 2] beg. [Q]uanditas aliud continuum aut disgretum et cetera (p. 10a30) [= Boethius, In Categorias Aristotelis libri quattuor (ed. J.-P. Migne) Patrologia Latina 64 col. 201]. Incomplete. Ends INumero autem .i. is annso foillsigeas an Feallsam cofuiled caindigheachta ann nac fuil arnasuigiugad ana rannaibh fein ⁊ agnacfuiled arainn cengailti daceile oir nifuiled rainn nanuimreach naid rainn nahaimsiri cengailti da ceile ⁊ nifuil (p. 11.18) [= Patrologia Latina 64 col. 207].

11.19. Ard aigneadh Guill. 24 qq. Breaks off in q. 24 (incomplete) with end of page.

13. Cert gach righ cureil. 60 qq. Ed. with transl. from MS 1339 and this MS, 1291 and four other manuscripts T. O'Donoghue, ‘Cert cech rīg co réil’, Miscellany presented to Kuno Meyer (ed. O. Bergin and C. Marstrander) (Halle 1912) 258–77. Foll. scribal note in p. 13 (outer margin, facing p. 13.x–z) directing reader to p. 12.1–22, where poem continues without break: ‘Iarr (...) / sa duilleoig (...) / (...)ad (...)’. Remainder of p. 12 blank. For order of leaves see above.

14. [Arbor philosophiae. See Shaw p. 146 § 1.] Coloured diagram of philosophy, its three main branches (loyca, etica, phisica) and their subdivisions (i.e. trivium, four cardinal virtues, and quadrivium, respectively), each represented by a labelled sphere (15 in all); five accompanying texts name those who discovered and first subdivided the sciences. Base sphere, labelled in centre Philosafia .i. feallsamnacht, bears legend (inside upper circumference) Fogailtear anfeallsamnacht a .3. randaibh (p. 14i). On three branches arising from it rest three smaller spheres, labelled respectively in Latin only (reading from left to right): [1] Loyca; [2] Etica; and [3] Phisica. Each branch further subdivided as follows, spheres being labelled in Latin and generally glossed (above line) in Irish: [1] (a) Gramatica .i. gramadach; (b) Dialetica .i. dillechta; (c) Retorica .i. retoric; [2] (a) Fortitudo .i. laideracht; (b) Prudencia .i. glicus; (c) Iusticia .i. firentacht; (d) Temperancia .i. measurdacht; [3] (a) Geomitria .i. geomitric; (b) Musica .i. ceol; (c) Arsmitica; (d) Astronamia.

Accompanying texts. (a) (In space below sphere of Loyca.) Beg. Is follus gurube Plata fuair ardus anealada so artus renabur loyc (p. 14i). (b) (In space below sphere of Etica.) Beg. Is uime dotracht Socrates anealada so .i. etica do ceartugad napopal (p. 14i). (c) (In space between four subdivisions of Phisica.) Is follus gurube Caluús milite fuair in fisigecht ⁊ doroind isna .4.i heladnaib saera so í (p. 14m). (d) (In space between sphere of Loyca and its three subdivisions.) Is follus doreir na loyc gurube Plata dotracht na healada so .i. gramadach ⁊ dillecht ⁊ retoiric (p. 14m). (e) (In space between four subdivisions of Etica.) Beg. Is follus fos gurube Socrates dotracht na .4.i healada so .i. firentacht (p. 14s).

14a. (In space to right and left above Arbor philosophiae (see preceding entry), in two columns.) Verses in Latin with Irish prose translation in which each of the sciences of the trivium and quadrivium proclaims its special virtue. Beg. (a) Me pueris. primo tradit. natura me uerbum .i. is misi arsin gramadac dotidlaiced donalenbaib. (b) Est mea decendi racio cumflora loquenti .i. is misi ar sin retoiric (p. 14a4). (c) Me siue doctores frustra coluere sorores .i. is dimain do blaithigead no docoirigheadh anda ealada so arsan dilechta (p. 14a6). (d) Explico per numerum que sit proporcio rerum .i. isfollus dim arsi ars mitica (p. 14b1). (e) Inuenire locum per me modilamina uocum .i. is misi arsin ceol (p. 14b3). (f) Rerum mensurum ⁊ earum nossi figuras .i. ismisi arsin geomitric (p. 14b6). (g) Est viaque poli uariacio mihi uendica soli .i. ismisi ar sin tasdrolaici (p. 14b12). Ends darbail lim doreir matoile fein (p. 14b18). See Shaw p. 146 § 1.

14i. (In space to right below Arbor philosophiae (see p. 14), in column of 21 lines.) Definitions of philosophy, dialectic, grammar and rhetoric. Beg. (a) Isead isfellsamnacht ann doreir Ysiduruis .i. ni noc foillsigeas tuicsin naneithi nadurda. (b) Isead isdillechta ann ealada comraiteac dicrus anbreg (l. 7). (c) Isead isgramadac ann ealada theagascis dfer afrecuir cinnus do laibeoradh (l. 13). (d) Isead is retoric ann ealada rem (?) comraiteac (l. 16). (e) No isead isretoiric ann fadail naread firinneach (l. 19). Ends gach uile ni maillere resun (l. 21). See Shaw p. 146 § 1.

15a. Herbal, arranged alphabetically. Prologue beg. [S]cire quid est faciendum non est quarum [corrected from qarum] sed quomodo ⁊ cum quibus .i. nihe a fis cad isindenta ann isuaisli ann acht afis cinnus dogentur é ⁊ cad lendentur Gailien sgribus anbriatur so sa .6. leabur De ingenio sanitatis anaigid Theosilus. Text beg. Abrotanum .i. luibh aithni serb hí ⁊ atait .2. gne uirre dorer Serapio (p. 17a17). Final chapter in section A (i.e. Aurum, beg. 32b7) ends with a quaestio (beg. As ceist annso catinacalmaigind antor onach teit a corpurdacht na mball ⁊ nach oileann iat, p. 32b45). Section B beg. p. 33a9 ([B]acelauri); section C beg. p. 41b42 ([C]alamentum). Incomplete. Ends (p. 69b41) in chapter on Castanea (beg. p. 69aw) with ⁊ fognaigh anadhaigh tuitme anfindfaigh; remainder of column blank. Comprises 105 chapters (A 55, B 24, C 25 + 1 (incomplete)). Elaborate and highly learned treatise compiled from a wide range of sources, identified passim by author name and/or title, and evidently quoted verbatim. Among lesser-known writers cited is ‘Mundinus’ (p. 16a23–6, et passim), author of an abbreviation of Simon Januensis Synonyma medicine, who is to be identified with Mundinus Forlivus (al. Mundinus Friuliensis; Mondino da Cividale del Friuli), a professor of medicine in Padua, who died c. 1340. Latest-dated source cited is Guy de Chauliac (d. 1368), author of Chirurgia magna (a. 1363). Remainder of column blank. For order of leaves see above.

70. Tract on Latin declension. Beg. Prima declinacio quot literas tirminales habet. Ends hoc manubrium .i. maide sgine. Ed. with commentary, notes, general index and indices verborum, from this MS W. Stokes, Irish glosses. A mediaeval tract on Latin declension with examples explained in Irish. To which are added the Lorica of Gildas, with the gloss thereon, and a selection of glosses from the Book of Armagh (Dublin: Irish Archaeological and Celtic Society, 1860).

76c9. [‘Coilliget’, i.e. commentary of Tadhg Ó Cuinn (fl. 1400–1415) on Colliget of Averroes, excerpt.] Beg. Sginancia est apostema guturis .i. ised is sginacia ann nescoid ger fasus isin mbragait. Ends ⁊ is ighintach foires an sginancia ‘Coilliget adeir [sin different ink]’ (p. 77.17). Corresponds to MS 1436, pp. 273.22–274.18. Remainder of leaf cut away.

78. Table of contents of following tract skipping 14, assigning content of ch. 14 to 15 and omitting content of ch. 15. Beg. An ced chaibidil do thineasaibh an chinn. Ends in .39. caibidil don fhpotagra (p. 78.z).

79a. [Pathological treatise ascribed in progloue to Geraldus de Solo (d. c. 1360) and said to be titled ‘Leabar [sic leg.; MS leanna] na .4.i reghion’ (p. 79b12).] Prologue beg. Post mundi fabriquam eius que deccorem desubstancia terrestri deus hominem formauit et uite spiraculum ineo uoluit inspirare ⁊ cetera .i. adeir Geralldus de Soló iarndenum andomuin conilur maisi ⁊ aille docruthaig dia anduine do substaint talmaidhi. Ch. 1 beg. Fractura crania est causa doloris capitis etsubita mutacio qualitatim ⁊ pecatum humorés .i. isead adeir Geralldus annso condentar tinneas an chinn o .3. cuisibh (p. 79b21). 40 chapters (numbered 1–39 by main scribe (?), skipping ch. [23]; running headings (except for ch. [35] [‘34’ in MS]) in hand (6); see above). Ends corrchopóg ⁊ bitonica caliment ⁊ orighanum ⁊ acusmaile ‘//F//i//n//i//tt//a//m//en// / Anno domini .1496. ⁊ tabradhgac aon lefex an leabur so bennacht / ar anmain antí rosgribh .i. [erasure]’ (p. 121bz).

123a. Zodiacal lunary (Latin only). Beg. Quando luna est in Ariete signo mobili calido ⁊ sico igneo colerico ⁊ masclino bonun [sic] est tunc versus orientem incipere. Ends (in section beg. Pisces habet pedes, p. 124a52) tempus dat aquosum frigidum ⁊ humidum ⁊ cetera (p. 124b6).

124b7. [Ps.-Thomas de Aquino, De principio individuationis (opening paragraphs only).] Beg. Adeir Aristotal cofuilid di cumachtain tuicsinid isinduine .i. cedfaid ⁊ inntlecht. Ends .i. gac inad inamberar in cumachta ardus is e isoibidecht dilis dí (p. 124b28). Corresponds to R. M. Spiazzi (ed.) ‘De principio individuationis’, Divi Thomae Aquinatis: Opuscula philosophica (Rome 1954) 149–51: 149.

124b29. [Wipo, Proverbs, nos 7–14, 16–17.] Beg. Melior est sapiencia quam scecularis potencia .i. is uaisle anealada na gac cumachta saegalta. Ends Quidiligit fratrem placet Deo patrem .i. gidhbe gradhaiges a braithrecha toltanaidh se do Dia (p. 124, lower margin). Corresponds to G. H. Pertz (ed.) ‘Proverbia Wiponis edita ad Heinricum Chuonradi Imperatoris filium’, Wiponis Proverbia, Tetralogus Heinrici Regis, Vita Chuonradi II. Imp. (Scriptores rerum Germanicarum) (Hanover 1853) [3]–6: [3], ll. 7–14, 16–17.

125. Largely blank; see notes and jottings above.

125 (formerly 126). [Magninus Mediolanensis, Regimen sanitatis.] Prologue beg. Inhoc autem opusculo quinque sunt partes principales .i. tuic cofuilid .5. pairtegail prinncipalta sa nobuir bic so. Ch. [1] beg. Quod regimen sanitatis sit neccessarium .i. as eigin duit daslighi dobeith agut cum dearbta regimen na slainti do beith eigintach (p. 125a41). Ends ⁊ is cumain lim condubart ní orra so dontaibh tuas dim arin adbur sin ligim doibh annso Et cuirim crich arin obuirsin maillere molad do dia noc ongabur grasa ⁊ foircedul foirfi ‘finit amen F//IN/IT.’ (p. 186b20). Ed. Séamus Ó Ceithearnaigh, Regimen na sláinte. Regimen sanitatis Magnini Mediolanensis I–III (Leabhair ó láimhsgríbhnibh ix–xi, Baile Átha Cliath, 1942–4), from RIA MS 474 (24 P 26) and this MS, with Latin text; order of text in this MS is pp. 126a1–138a49, 160a23–176b38, 138a50–160a22, 176b39–186b20; see further Regimen na sláinte I, p. xxvii.

186b21. [Bernard of Gordon, Lilium medicine bk 1.3.] Beg. Causon est febris continua de colura intra uasa existens inmembro nobili .i. ised adeir Bernard Gordoni sa .2.a caibidil don ced lebar don Lile gurubedh is quauson ann fiabrus continoidec bis letasdigh dona soightibh amball uasal. Ends ancuisle docur amoille acauson mar ismofeadtur ⁊ cetera ‘//F//INI//T// a//men.’ (p. 188az). Corresponds to Bernardus Gordonius, Practica Gordonii (Venice 1521), f. .3ra38–vb1. Note that this translation of Lilium* bk 1.3 differs from that made by Cormac Mac Duinnshléibhe, a copy of which occurs in MS 1341, pp. 28.26–31.12.

188b. Definitions. Beg. (a) Ematoyca est fluxus sanginis e fraccione uene indyafragma Is edh isematoica and siled fola tic obrisead cuislinni. (b) Emoroydes est quando aperiuntur capida uenarum ani cumfluxu sanginis asead isemaroydes and antan oslaigid cind .5. cuisleann natimpearachta (p. 188b4). ‘Auicenna dixit’ (outer margin); (c) Efrenspile est ingnis persicus vel ignis sacer veniens exmateria subtili colerica isead is efrenspile and .i. tinediadh (p. 188b8). (d) Empitigo est sicus sgabies veniens extrema parte cutis cuforma rotunda ⁊ aspera isedh isempetigo and sgabies tirim tic afoirimill ancroicinn (p. 188b12). (e) Exerbacio est repungnacio nature contra materiam egritudinis isead is exerbacio and cathugadh dasachtac (p. 188b16). (f) Extasis est egritudo materialis aparte sensibus nullo modo operantur isead is extasis ann antan / antan bis neac ⁊ a cedfada corparda uile osgailti (p. 188b19). (g) Epata sunt membra prima ⁊ prinncipalia corporis humanum in quibus generantur humores naturales in corpore humano isead is ae ann cead baill principalta in cuirp daena (p. 188b23). (h) Conseruacio est regimen ⁊ retencio sanitatis cuhislibet corporis humani in suo perfeccio statu sine mutacione isead is conseruacio ann coimet no condmal slainti gach uile cuirp daena (p. 188b27). ‘Fransisgus de / Pedimonsium’ (outer margin). (i) Congilacio est mala complexio frigida ⁊ sica acsidens inposteriori sillula ceribri aquo grosiuntur ⁊ impediuntur operaciones naturalis isead is congilacio ann droch coimplex fuar tirim aicideach (p. 188b31). Ends otormiscthear oibrigti nabrige ainmidhi (p. 188b36).

188b37. Definitions. (a) Beg. Med[i]cina est scientia cause comuneter digestio plenaria laxacio ... sine scandulo Isead is leigeas and doreir Constantinuis. (b) Beg. Ignis est corpus leuis subtilis acutus continue nobilis inualle lune disposita .i. isead istine and (p. 188b49). (c) Aqua est corpus licosus humidus et quarta pars corpuris elementatum Isead is uisge ann corp fliuch silteac (p. 188by–z). Incomplete. Breaks off with p. 188.

189a. Table of contents of following tract, omitting chs 5 and 7, and with other chapter-numbers only occasionally agreeing with those of following text. Beg. [I]nced caibidil don leabhursa is docoimed naslainti labhrus. Ends (p. 189b28) an .53. caibidil donfhinegra ⁊ donolaid ⁊ reliqua. Remainder of column blank.

190a. [Isaac Judaeus, De dietis universalibus.] Beg. Quoniam inprimis coegit antiquos disputare denaturis ciborum .i. isead adeir Ysac andsa leabar so dorinne sé donadietaibh uilidi. 56 chs numbered 1–17, 18–23, 25–55 (see above for distribution of hands); two chs immediately following ch. 17 may be numbered, but, if so, numbering obscured by binding. Breaks off (in ch. 55, beg. [E]xpletis piscium diuicionibus generalibus et specialibus, p. 230b26) with p. 231 dareir sin isolc oilid oir adeir Gailen gachuile iasc srotha no locha. Corresponds to Omnia opera Ysaac (Lyons 1515), ff. 12ra46 (Lectio 1)–90va30 (Lectio 49) [excluding commentary]. Note that while order of Irish translation follows that of Latin, its chapter-division does not always concur with that of printed text.

© Catalogue record by Aoibheann Nic Dhonnchadha of the School of Celtic Studies, Dublin Institute for Advanced Studies.