ISOS logo
en

MS 20978-79

Catalogue of Manuscripts in the Irish Language in the Bibliothèque Royale de Belgique / Koninklijke Bibliotheek van België

© Pádraig A. Breatnach, 2019

12

KBR MS 20978-79

Religious prose (exempla etc.) and verse

Summary particulars

(to follow)

Previous descriptions: B. Ó Cuív, ‘A seventeenth-century Irish manuscript in Brussels’, Éigse 9 (1958-61), 173-80.

Index of contents

1r. Begins Do bai ar aile ben indraic isind Roim acc a raibhe enmac do cloinn nar deal aigh fría asa leabaidh gur ro fhorbtigh. Ends f. 1v 14, As mar sin do chuaidh in ben sin saer tria a faoisidin & tria miorbuile Muire do cum a tige fein. Finis. Finis.

1v 15. Begins Do bui san cathraigh Romanaigh ar aile fer conáig saidhbir neoch isa ben do bui gan cloinn do breith. Ends f. 2v, & do cumdaigedh ecclais isin inadh sin ag cuimhniughad na mirball sin, & maraidh beos, & mairfidh co brath. Finis.

3r 1. Begins Ar aile cleirech do rindiu seirvis co duthrachtach do Muire Oigh do gab meiscce mór he in araile oidhche tre annsechadh an diapail. Ends f. 3r 12, Iar sin do fhurail in tepscop a chorp dadhnacal mar aen ris na naemaibh ind onoir Muire sa mirballa sin. Finis.

3r. Begins Manach naem diadhae no bid occ fognamh do Maire do grés ⁊ ba soi crabhaidh. Ends f. 3v 16, nir bo dilmain do techta flaithiusa De cein no beit isin comtabhairt sin. Finis.

3v. Begins Ar oile dunoircnid & fingaluch airrdirc ro bai i fidhbaid ndimoir os cathraigh dianadh comainm Triont do sundradh. Ends f. 7r 15, Aire sin no gnathaigheadh lucht na cathrach Triont agus na ccennadach comfoccus ndi a Satarn do airmitniugadh do Maire maille fri haeine & almsa ⁊ irnaigthe o sin amach. Finis.

7r. Begins Araile banscal do deachaid do tauairt a coibhsen diaraili manach noemh. Ends f. 8v 11, rop sai crauaid í iaromh con deachatar ar áon ar a ndegairiltnibh do chom nimhe iar fforbhadh a mbeathadh in deighbhesaibh. Finis.

8v. Begins Banscal irisiuch fecht n-aile no gnathaigedh foghnamh do Maire do gres. Ends f. 9r 15, & ro erdercaicch fon popal uile co ro molsat ina huile atcualatar an moirfiort sin anmaim Muire. Finis.

9r. Begins Moire og Egeptacdha sa hathardacht do bui sind Egipt. Ends f. 10r i., as mur sin do saer Maire an ben sin gé ba peactach ar tus trit a guidi ⁊ hirnaigth e fein. Finis. Subscribed, ‘Ag sin duit a Cu Uladh Mic an Baird. A Leitir. 1618’.

10v. Begins Ridire uasal saidbir do bi a n-aimsir ele, & do coidh isin ord manach. Ends f. 10v i., & atbert nac scuireadh ag cantain an focail ud maille re dutracht mor do Maire .i. ave Maria. Finis.

11r. Begins Bai ar aile duini saidhuir i ccathraicch na Romhae. Ends f. 11v 15, Ro moradh ainm De ocus Maire trit sin. Finis. Finis. (Another copy 6, f. 17r.)

11v. Begins Ar aili delbatoir do rinne delb Maire co haluinn & co socraidh & do rinde delbh dan diabhal co docraidh amail as messae ro fhed con adharcaibh ⁊ co ffiaclaibh gerai. Ends f. 12r 8, & ro fasto in delb co hinnill he et do riacht do cum a muintire fein slan. Finis. Finis. (Another copy 6, f. 17v 5.)

12r. Begins Ar aile cleirech ro bras druth do bi in araile aimsir & ni raibhe saer o lochtuibh eile. Ends f. 12v 9, Do musccail la sodhain & do gni aithrige ina peacthaibh ⁊ téid docom nimhe iar sin. Finis. Finis.

12v 10. Begins Ar aile duine teicced co fioss da mnai fein do adaltras re mnai eile. Ends f. 12v i. Innisidh di in toisc ima ndechaidh, & atféd in fregrae do rad Maire fuirre, & sailim ar si co ndingne amail indecaid fortsa.

13r - 20v. Blank.

21r. Begins Ar oili geintlicche ro bui oc imthecht a ndithreaba la ann & e borb michreitmhiuch & do thuit adhaigh fair isin dithrib. Ends f. 21v 14, conidh deismirecht sin do neoch na ro tocaithe nach mbiadh go ttardad sigin na croiche tairis ar na ronmella deman. Finis.

21v 15. Begins Ar oile occlach do threib Iudae baoi i Consantin ople & ba hainirisech dermair. Ends f. 22r i., & feidhligid ind iomaigh sin i Sephia beos & an crecht sin fuirre. Finis.

22v. Begins Di ridire ria sunn ra uatar inn imnisi chathaa fria ar aile re ré fota. Ends f. 23r 14, as dior do cach co ro dilgha dia choimhnesomh amail as ail leis fein dilgud a chinadh & a tairmthecht on Coimdedh. Finis.

23r 15. Begins Ridire diumsach ro boi isin doman fecht n-aile ⁊ ni boi modh no mesair ar ar tinoil d’innmus et maoinib an tsaogail. Ends f. 24r 4, Mar sin didiu nach dior do nech co ro tochra a innitemh uile i maithius an tsaogail ara girre beither oca, ⁊ biett som ag an tí nos carfa. Finis.

24r. Begins Easpocc airighthe ro boi isin doman fecht oile, ⁊ ba cunnail craibdech an t-espug sin. Ends f. 25v 5, Deo gratias ol an t-espoc. Do chuaid sium ass co failte ⁊ suba ⁊ soimenmo don flaith neamhda. Finis. Finis.

25v 5. Begins Ridir uasal & errad chatha bui isind aimsir anald. Ends f. 25v i., adairfiutsa Crist na ndul o sunn amach fo daig in tan labrusa ind la ieromh do gni samlaidh. Finis.

26r. Homiletic. Begins It he inn so na tri coimetait & icait corp & anmain cech duine na sechidar ar pecthoib ⁊ anailchibh ⁊ fridarcnibh. Ends f. 26r 11, ni teachtai duine inna piana ar cind, ⁊ ni ta demon taccra fris mane techtai a comairli fadeisin in nach ní. F.

26r 12. Homiletic. Begins As amlaidh so atatt dano na hocht suailce. Ends f. 26r i. Mairg duine didiu ca bfuil ciald na cosain oentaid na sualach & na marpann na duailche. Finis.

26v. Story of Cairbre Cromm. Begins [E] aspac uasal ro boi i Cluain Mac Nois, Coirpre Crom atberte fris. (Space left for large initial ‘e’.) Ends f. 28v 11, fagbaid bennachtoin ocon epscop naoem conidh é scel Coirpre Cruim ⁊ Maoilseachlainn meic Maelruanaidh .i. ri Erenn indsin. Finis.

28v 12. Harrowing of Hell. Begins Ar n-eiseirge an Tigerna do coid do tabairt na broide a hifern. Ends f. 30v i., iar cclaoi an diapail a naighnes tug Dia an broid a hifern fa deoid iar breith buadha ar an diaphal. Finis. Finis.

31r. Begins Ridire airighthe ro bai i ccathraicch sainredaig fecht n-aill ⁊ ba saidbir side. Ends f. 33v 15, gurab amlaid sin ro furtaig Maire dia corp ⁊ dia anmain. Finis. Subscribed ‘a Leitir. olc sin.’

33v 16. Begins Lanamhain airighthe ro bai i cathraigh sainredaig fecht n-aill, ba sain modh ⁊ monar doib dib linaib. Ends f. 35r 3, at-beartsat uile ba si Naom Maire bai ann, occus ro atluigset uile fria an moirfert sin. Finis. Finis.

35r 3. Begins Araile maccleirech ro bui is an domhan fecht riamh & ba neimirisech obsanaoidhe. Ends f. 35v 15, do gni aithrige ndichra ina tairmtechtaibh reimthechtacha co ttarraidh neam ar a degniomaib o sin amach. Finis.

35v 16. Begins Manach naomh ernaigteach aeintech no bidh oc fognam do Maire do gres ⁊ ba hegnaidh ⁊ ba preceptaidh ergna. Ends f. 37v 3, Ro fhresgabh Muire for neimh iaram, ⁊ fuair siumh nemh ar a degniomaibh cein boí i mbíu. Finis.

37v 3. Begins Lanamain airide ra boi i ccathraicch sainredaig ria sunn ⁊ ba maith ind airiltne ⁊ a n-airberta bith dib linaib. Ends f. 39v i., co ro molsat ina huile at-cualatar an adhamhra sin anmaim ina hí Naomh Moire co ra chreidset ⁊ go ro adraiset d’Isu ⁊ do Maire. Finis.

40r. Begins Araile bithbhenach ro bai i ccathraig sainredaig fecht n-aile ⁊ ni dergeine nach n-ernail maithesa riamh o ro genair. Ends f. 40v 7, occus do roine siumh moraiteirghe ina mibesuibh ieromh, occas ba saí crabaid co ló a eitseachtae. Finis.

40v. Begins Fecht noen dia rabatar da leanamh i ccomcluiche, edhon leanab Cristaidhe ⁊ leanamh Iudaidhe in araile la sollamnach. Ends f. 41r 18, ro chreitset tresan mormirbuile sin a athair ⁊ a matair ⁊ a uile coibhnesta ar cena do Dia occus do Maire co ro moradh a hanmaim trit sin. Finis.

41r 19. Begins Ar aile oglach ro bai i cathraig sainredaigh fecht riamh ⁊ fa gresach lais coiblidhe fri siair ndo badeisin. Ends f. 42r i. Ro atlaigset an uile at-cualatar ⁊ at-concatar an moirfirt sin frisin Coimded. Finis. Subscribed, ‘Ni feirde sin a tinne atat mo maothain & a minca do smuainius ar an abla an fedh do badus aga scribadh. An 1 Augustii.’ Followed in lower margin by ‘Lis Nichlerigh’.

42v. Homily on the Trinity. Begins Gach duine lena duthracht sith & cennsu an Coimdedh dfagail & slanaghadh a anma. Ends f. 45r 4, cen goe cen cheilg & na bethadh cen bhas & na glanidi aisneithe cen scithlim cen erchra tria bithu sior in aentaid aingel & arcaincciul.

45r. Homily on Christ and the sacraments. Begins Isu Crist imorro mac righ nime & talman ⁊ ifirn an dara persa na Trinoide. Ends f. 49v 4, mad feirrde occus lanloghthar a peacthaicch do acht co nderna a faoisitin co dichra & co haithriccheach. Finis. Subscribed, ‘A Cu Uladh ma taoí diolta le na macasamhla sin dom baramail gurab coinnemh soiriartha thu. Cill Tigernaigh an 21 Augustii 1616’. Remainder of page blank.

50r - v. Blank.

51r. Einech uaisle ina gach dán. 8 qq. (Qq. 1-3 ed. P. A. Breatnach, Téamaí taighde Nua-Ghaeilge (Maigh Nuad 1997), 100 (with references).)

51r 18. Dena a Ghuaire maith im ní. 6 qq.

51v. ‘Corbmac mac Cuilennáin cc.’ Mithid techt tar mo tiomna. 13 qq.

52r. A coimde na n-uile · cluinte lat mo guidi. 54 ll. (Ed. B. Ó Cuív, ‘Some early devotional verse in Irish’, Ériu 19 (1962), 1-24 (item I, pp. 2-4); cf. idem, Studies 53 (1964), 159-63.)

52v. Dera dam a Coimde · coir do cach in iarraidh. 118 ll. (Ed. B. Ó Cuív, ‘A penitent’s prayer’, Éigse 14/1 (1971), 17-26; for notice of citation of ll. 47-52 of this poem in MS 7, f. 50v i.), see idem, ‘A seventeenth-century manuscript in Brussels’, 174 n. 2.)

53v. Homily on tears. Begins Briathra Ambrosius ann so .i. do leccus ar sé dera Peadair · nir leghus a lorgniomharta. Ends f. 54r 12, glanaidh aithricce an t-anam mur do-ni an ced baisded.

54r 13. Dera damh a coimde [written above ‘coimde’: ‘no a duilem’] · do dicur mo cionadh. 14 qq. Ends f. 54v 4. (Ed. Ó Cuív, ‘Some early devotional verse in Irish’, 4-6 (item II).)

54r 5. Tuc damh a De móir · for bith ce ni cel. 10 qq. (Ed. J. Carney, ‘Notes on early Irish verse’, Éigse 13/4 (1970), 291-312 (301).)

54v 16. ‘Corbmac mac Cuileannain cc.’ Eirigh [a] ingen an rig · na bid haigneadh a nimsnimh. 17 qq. (Poem referenced in 7, f. 46v m.)

55r 5. An aeine i tamait aniú · eter mnáiph & firu. 16½ qq. (Ed. Ó Cuív, ‘Some early devotional verse’, 7-9 (item III).)

55v. A Coimde nom coimheitt · eter corp is anmain. 13 qq.

55v 15. Ocht n-airigh na ndualach · don roicit for rith. 58 qq.

56v. Cindus ata do tindremh. 40 qq. (Ed. L. Breatnach, ‘Cinnus tá do thinnrem: a poem to Máel Brigte on his coming of age’, Ériu 58 (2008), 1-35.)

58r. M’aenarán damh isin sliabh. 16 qq. (Copy not consulted for edition by K. Meyer, ‘Mitteilungen aus irischen Handschriften. Gedichte aus Laud 615’, ZCP 7 (1910), 302-03.)

58v 22. Domuin go sedach as rí. 3 qq. Subscribed ‘1618’.

59r 1. Sluaigedh so re siol Adhaimh. 19 qq.

59v 14. Aisling Augustin áin · ar ngabhail psalm sin tiughnáir. 15 qq.

60r 21. Tri sethrae ro chuala ar ló · ni chuala sethrae as siormó. 13 qq.

60v i. Cinaeth ca cin ro bui duinn · gar ninnarba a crich Néll. 7 qq.

61r. Rob toisecha ar mbas · iar trebhlait co scís. 9 qq. (Ed. Ó Cuív, ‘Some early devotional verse’, 10-11 (item IV).)

61v 5. It ucht a Isa inmain · dom corp & dom anmain. 6 qq. (Ed. Ó Cuív, ‘Some early devotional verse’, 11-12 (item V).)

61v 17. Robadh mien dom anmainsi · déiscin gnuisi De. 8 qq.

62r 7. The twelve forms of penance. Begins Da gné dég na haitrige .i. saothar iar n-uaigneas (6 ll.).

62r 13. Torromha na naomhaingil · a Christ meic De bi. 4 qq.

62r 21. Brath ni ba becc a breisim · in lá loisgfes an doman. 24 qq.

63r 18. A Mhuire mo bennacht ort · as cech n-alt. 24 qq. (Ed. Ó Cuív, ‘Some early devotional verse’, 13-7 (item VI); cf. idem, Studies (1955), 207-12.)

64r. ‘Maoil Isu cc. & faidgi fri focal ainm na haisdi si.’ A aingil · beir a Michil moirfertaig. 12 stt. (36 ll.)

64v. Seacht n-ingena ag an umhla. 14 qq.

65r 10. As doilge lem ina an t-eg. 12 qq. (Other copies in UCD-OFM MSS A 9, f. 39; A 32, f. 10.)

65v 8. As truagh an ces a mbiaam. 8 qq.

66r. Athair Mac Spiorat Naem · ar nionat ar niúl. 12 qq.

66v. ‘Sealbhach Senoir .cc.’ Truagh Caisel cen Corbmac. 16 qq. (Poem referenced in 7, f. 46v m.)

66v. Naeim Enair naeim Ebra. 3 qq.

67r. [Tadhg Óg Ó hUiginn.] Becc nach ttainic mo thérma. 48 qq.

68v. [Tadhg Óg Ó hUiginn.] Ata sinn ar sligidh. 21 qq.

69v. [Donnchadh Mór Ó Dálaigh (?).] Saogalta sin a saegail. 27 qq.

70v. [Donnchadh Mór Ó Dálaigh.] Dia dom feithemh ar feirg nDé. 35 qq.

72r 19. Maith & maithfider duit. 15 qq.

73r 4. [Giolla Brighde Mac Con Midhe.] Crann do cuir amach Naoi nár. 30 qq.

74r. [Tadhg Óg Ó hUiginn.] Cairt a siothchana ag sil Adaimh. 32 qq.

75r. [Tadhg Óg Ó hUiginn.] Ataid tri comraicc im cionn. 30 qq.

76v 10. Tugadh mo choimhed do choiger. 25 qq.

77v. [Tadhg Óg Ó hUiginn.] Aitin me dot oide a Eóin. 19qq.

78v 3. Droichett na bpecthach pais Dé. 31 qq.

79v. [Donnchadh Mór Ó Dálaigh.] Ort do seisecht a shaogail. 23 qq. Ends f. 80v i. Followed by late entries (lower margin) ‘Laurence O Dolan / gentleman friar’.

81r - 84r. Blank save for occasional scribbling (see above).

84v. Three quatrains (late hand). Lá dhuine dol tar Chiontsaile. 1 q.; Gluais go dian is na meabhraidh maill 1 q.; Áithios thior dom aoís annsa. 1 q. Remainder of page blank.

© Pádraig A. Breatnach, August 2019